ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΕΛΙΑΣ

Η ελιά ανήκει στη βοτανική οικογένεια Oleaceae, η οποία περιλαμβάνει πάνω από 25 γένη. Το γένος Olea στο οποίο εντάσσεται και η ελιά, περιλαμβάνει 30 διαφορετικά είδη, που είναι διασπαρμένα στις 5 ηπείρους. Το είδος που έχει οικονομικό ενδιαφέρον είναι το Olea europaea,  που παρουσιάζει δύο παραλλαγές, την Olea europaea var. oleaster ή άγρια ελιά και την Olea europaea var. sativa ή ήμερη ελιά.

Η ελιά εμφανίζει υποείδη, τύπους και ποικιλίες που δημιουργήθηκαν από φυσικές συνθήκες (κλιματολογικές και εδαφικές), με την πάροδο του χρόνου. Σε αυτό βοήθησε πολύ το γεγονός ότι η ελιά είναι δένδρο αιωνόβιο και πολλαπλασιάζεται πολύ εύκολα. Από τις αρχές του 19^ου αιώνα μέχρι και σήμερα, έχουν προταθεί πολλές μέθοδοι για την ταξινόμηση της ελιάς. Οι μέθοδοι αυτοί βασίζονται στην κατάταξη των ποικιλιών της ελιάς με βάση κάποια βασικά χαρακτηριστικά (όπως τη μορφολογία του πυρήνα και του καρπού) και κάποια δευτερεύοντα χαρακτηριστικά (μορφολογικά, βιολογικά και αγρονομικά), αλλα και βάση ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του δέντρου.

Στην Κρήτη καλλιεργούνται τρεις κυρίως ποικιλίες ελιάς: η Κορωνέικη ή Ψιλολιά, η Μαστοειδής ή Τσουνάτη, και η Θρούμπα ή Χονδρολιά. Από αυτές, η Κορωνέικη και η Τσουνάτη ανήκουν στην κατηγορία των ποικιλιών ελαιοποίησης, ενώ η Θρουμπολιά ανήκει στις μεικτές ποικιλίες.

Κορωνέικη: 

 Olea europaea var. mastoides ή Olea europaea var. microcarpa

Η Κορωνέικη ποικιλία ελιάς, γνωστή και με πολλές άλλες ονομασίες, όπως Κρητικιά, Κορωνιά, Κορώνι, Λαδολιά, Λιανολιά, Ψιλολιά και Βάτσικη, Ασπρολιά, εμφανίζει μεγάλη εξάπλωση στα γεωγραφικά διαμερίσματα της χώρας. Συγκεκριμένα καλλιεργείται στη Μεσσηνία, Ηλεία, Ζάκυνθο, Λακωνία, Αχαΐα, Αιτωλοακαρνανία, Κεφαλονιά, Ζάκυνθο, Σάμο, Κυκλάδες και στην Κρήτη.

Είναι μια ιδιαιτέρa σημαντική ποικιλία, καθώς είναι πολύ παραγωγική και ανθεκτική στις ξηρές και θερμές περιοχές της χώρας μας. Οι απαιτήσεις της σε έδαφος, υγρασία και καλλιεργητικές φροντίδες είναι σχετικά μικρές και τα δέντρα της μπορούν να καλλιεργηθούν σε υψόμετρο εως και 500 μέτρα.

Η συγκεκριμένη ποικιλία έχει σταθερή καρποφορία και σχετικά υψηλή απόδοση, η οποία κυμαίνεται από 30 εως 100 κιλά καρπού ανά δέντρο, ενώ μπορεί να φτάσει και τα 150 κιλά καρπού ανά δέντρο σε ευνοϊκές κλιματολογικές συνθήκες. Παρενιαυτοφορεί έντονα σε αντίξοες συνθήκες, φαινόμενο που περιορίζεται σε αρδευόμενες περιοχές και ύστερα από κατάλληλο κλάδεμα και καλλιεργητικές φροντίδες. Είναι πρώιμη ποικιλία καθώς ανθίζει στα μέσα Απριλίου και η ωρίμανση του καρπού αρχίζει νωρίς το Σεπτέμβριο και τελειώνει αργά το Δεκέμβριο.

Η Κορωνέικη ποικιλία ανήκει στις ελαιοποιητικές ποικιλίες. Συγκεκριμένα, η περιεκτικότητα του καρπού σε λάδι είναι υψηλή και κυμαίνεται από 15-27%. Το λάδι της Κορωνέικης ποικιλίας είναι εκλεκτό με άριστο άρωμα και εξαιρετική γεύση. Το κύριο μειονέκτημά της είναι το μικρό μέγεθος του καρπού το οποίο δυσκολεύει τη μηχανική συγκομιδή.

Μορφολογικά χαρακτηριστικά: Το δέντρο της Κορωνέικης ποικιλίας αναπτύσσεται σε ύψος 5-7 μέτρων, ενώ μπορεί να φτάσει και τα 15 μέτρα. Η κόμη αποκτά σχήμα ημισφαιρίου ή κυπελλοειδές. Τα φύλλα της είναι λογχοειδή, βαθυπράσινα και μικρά, μήκους 5,45±0,52 cm και πλάτους 1,03±0,12 cm. Ο καρπός έχει σχήμα κυλινδροκωνικό, με μέσο βάρος 1,3 gr και φέρει μικρή θηλή. Το χρώμα του καρπού είναι στην αρχή πράσινο, στη συνέχεια ξεθωριάζει για να καταλήξει σε μελανό – μοβ. Ο πυρήνας έχει σχήμα όμοιο με τον καρπό με την μια πλευρά κυρτωμένη. Η σχέση σάρκας προς πυρήνα του καρπού είναι 3,8:1.

Η συγκεκριμένη ποικιλία είναι πολύ διαδεδομένη στο νομό Ρεθύμνης. Είναι ευπαθής στο Δάκο (Bactrocera oleae), τη Βαμβακάδα (Euphyllura olivine) και το Ρυγχίτη (Rhynchitescribripennis).

Τσουνάτη:

Olea europaea var. mamilaris

Η Τσουνάτη είναι γνωστή και με τα ονόματα Ματσολιά, Μαστολιά, Μουρατολιά και Μαστοειδής. Καλλιεργείται κυρίως στους νομούς Λακωνίας, Αρκαδίας (περιοχή Μεγαλοπόλεως), Μεσσηνίας (άνω Μεσσηνία), Ρεθύμνης και Χανίων. Θεωρείται ποικιλία ανθεκτική στο ψύχος και μπορεί να καλλιεργηθεί σε υψόμετρο μέχρι 1000 μέτρων. Προτιμά τα ασβεστούχα εδάφη, αλλά αποδίδει καλά τόσο σε πλούσια όσο και σε μέτριας σύστασης εδάφη. Η Τσουνάτη ποικιλία ανήκει στις ελαιοποιητικές ποικιλίες. Η περιεκτικότητα του καρπού σε λάδι μπορεί να φτάσει το 25% και είναι πολύ καλής ποιότητας.

 Μορφολογικά χαρακτηριστικά: Αναπτύσσεται σε δένδρο ύψους 6 - 8 μέτρων, με κορμό που έχει μεγάλη διάμετρο και σχήμα κόμης ακανόνιστο. Τα φύλλα της είναι ανοικτοπράσινα ή φαιοπράσινα, με ένα αυλάκι στη θέση του κεντρικού νεύρου, που καταλήγει σε μικρή ακίδα. Επίσης, τα φύλλα είναι μέτρια και πιο συγκεκριμένα μήκους 6,18±0,67cm και πλάτους 1,18±0,13cm. Οι καρποί είναι μεμονωμένοι, ωοειδείς, μέτριοι με μέσο βάρος 2,6 gr, χρώμα μελανοιώδες και καταλήγουν πάντοτε σε μαστοειδή απόφυση με χαρακτηριστική θηλή. Ο πυρήνας έχει ανάλογο σχήμα, δηλαδή, ωοειδές έως κυλινδρικωνικό και μέσο βάρος 0,37 gr. Η σχέση σάρκας προς πυρήνα του καρπού είναι 6:1.

Η Τσουνάτη ποικιλία είναι ιδιαίτερα ευπαθής στο Δάκο (Bactrocera oleae).

 

Θρουμπολιά: 

Olea europaea var. media oblonga

Η Θρουμπολιά είναι γνωστή και με τα ονόματα Θρούμπα, Ασκούδα, Θασίτικη, Λαδολιά, Ξανθολιά, Ρεθυμνιώτικη, Χοντρολιά. Είναι μια από τις πιο διαδεδομένες ποικιλίες ελιάς στη χώρα μας και καλλιεργείται κυρίως στη Χίο, Σάμο, Κυκλάδες, Κρήτη, Αττική, Εύβοια, Θάσο, Ρόδο και άλλού.

Μπορεί να καλλιεργηθεί σε υψόμετρο μέχρι 700 μέτρων. Είναι ποικιλία απαιτητική σε υγρασία και ευδοκιμεί σε βαθιά και γόνιμα εδάφη. Έχει ανάγκη από καλλιεργητικές φροντίδες για να αποδίδει. Η περιεκτικότητα του καρπού σε λάδι μπορεί να φτάσει το 28% και είναι καλής ποιότητας. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για παραγωγή επιτραπέζιας ελιάς, της θρούμπας. Η θρούμπα είναι το αποτέλεσμα τις προσβολής της ελιάς από το μύκητα Phoma oleae ο οποίος διασπά την πικρή ουσία ελευρωπαϊνη και έτσι δίνει ξανθό χρώμα και γλυκιά γεύση στον καρπό. Οι ελιές που έχουν προσβληθεί από το μύκητα δεν είναι κατάλληλες για ελαιοποίηση.

Μορφολογικά χαρακτηριστικά: Αναπτύσσεται σε δένδρο μετρίου ως μεγάλου μεγέθους, ορθόκλαδο, ύψους 5 - 10 μέτρων. Τα φύλλα της Θρουμπολιάς είναι λεπτά και μακρόστενα, ενώ ο καρπός είναι μετρίου μεγέθους, κυλινδροκωνικού σχήματος, με μέσο βάρος 3gr. Ο πυρήνας έχει τη μία πλευρά ελαφρά κυρτωμένη και σχήμα παρόμοιο με του καρπού. Η σχέση σάρκας προς πυρήνα του καρπού είναι 5 - 12:1.